Wola Grójecka - Ćmielów 2010

Niestety, ale obowiązki nie pozwalają na więcej czasu, by posiedzieć nad blogiem i na bieżąco aktualizować wpisy. Korzystając z wolnej chwili chciałbym już dziś zaprosić wszystkich na uroczystości w Ćmielowie i Woli Grójeckiej 4 lipca 2010 r. w rocznicę rozbicia oddziału wachm. Tomasza Wójcika "Tarzana" 7 lipca 1944 r. w Woli Grójeckiej.

Program przedstawia się następująco: godz. 9.00 - złożenie kwiatów pod pomnikiem w Woli Grójeckiej;godz. 10.30 - Msza święta w kościele w Ćmielowie. W imieniu organizatorów serdecznie zapraszam wszystkich zainteresowanych. Zaś w dalszej części posta kilka słów na temat wydarzeń z 1944 roku.
  

W lipcu 1944 r. ze skarżyskich zakładów zbrojeniowych Niemcy wysyłali na front wschodni transporty z amunicją. Sztab Oddziału Partyzanckiego 2 Pułku Piechoty Legionów AK zdecydował o przejęciu transportu amunicji. Za akcję odpowiedzialny został wachm. „Tarzan” znający teren. Do dyspozycji przydzieleni zostali mu ppor. Józef Kempiński „Krótki” i oficer dyspozycyjny 1 kompanii ppor. Konrad Suwalski „Mruk” oraz około 40 partyzantów.

Oddział przeszedł w rejon m. Podole. Rozpoznanie przeprowadzone przez „Tarzana” przy pomocy placówki AK w Ćmielowie przyniosło potwierdzenie przebiegu transportu przez Ćmielów lada chwila i właśnie tam postanowiono wykonać zajęcie amunicji. Do oddziału wysłany został łącznik pchor. Zdzisław Toborek „Sylwester” z prośbą o akceptację planu. Akcja została przyjęta do realizacji. „Nurt” jednak zastrzegł, że tak duży oddział nie może przebywać zbyt długo w odkrytym terenie i gdyby akcja miała nie odbyć się 7 lipca – nakazał powrót [1].

Po powrocie pchor. „Sylwestra” do oddziału, w godzinach rannych 6 lub 7 VII 1944 r. przeniesiono się do Woli Grójeckiej. Zajęto miejsca w domach Pawła i Franciszka Bajerczaków, Stanisława Sternika oraz prawdopodobnie Stanisława Chadyny i Stanisława Niedbały [2]. Po rozstawieniu czujek „Tarzan” przekazał dowodzenie pchor. Zygmuntowi Dudkowi „Czarnemu Pokierowi”. Sam z „Krótkim” i „Mrukiem” pojechali na kontakt do Ćmielowa sprawdzić informacje o transporcie [3].

Pociąg wiozący amunicję utknął w Ostrowcu Świętokrzyskim i przez Ćmielów miał jechać dopiero w dniu 8 lipca. Oficerowie powrócili do Woli Grójeckiej, dokąd niemal równocześnie z nimi dotarł wysłany do „Nurta” pchor. „Sylwester” z rozkazem dowódcy OP 2 pp Leg. AK o nieprzeciąganiu pobytu w okolicach Ćmielowa dłużej niż do 7 lipca. Po namowach ze strony ppor. „Krótkiego”, pchor. „Sylwestra”, pchor. Mariana Materka „Komara” oraz komendanta placówki AK Ćmielów dowódca grupy zdecydował zostać jeszcze jeden dzień.

Około południa 7 VII 1944 r. wachm. „Tarzan” z ppor. „Krótkim” i ppor. „Mrukiem” udali się do Ćmielowa sprawdzić informacje o wyruszeniu transportu z Ostrowca Świętokrzyskiego. W Woli Grójeckiej pozostał oddział ponownie pod tymczasowym dowództwem pchor. „Czarnego-Pokiera”.

W tym momencie opisu dalszych zajść należy stwierdzić, że istnieją rozbieżności co do opisu tragedii. W swoich publikacjach Cezary Chlebowski [4] utrzymuje, że ze względu na panujący upał żołnierze przeszli w pobliże sadzawki znajdującej się w jarze za wsią. W tym czasie na posterunku obserwacyjnym ulokowanym na szczycie wiejskiego wiatraku przez krótki czas nie było żadnego z partyzantów. Kończący służbę zszedł z posterunku nie czekając na luzującego go zmiennika. Rozpoczynający służbę w tym czasie jeszcze się kąpał. Korzystając z czasu odpoczynku strz. Stanisław Kryj „Marcin” uzyskał od „Czarnego Pokiera” pozwolenie na pójście do wsi, gdyż pochodził z tej miejscowości. Chciał odwiedzić rodzinę [5].

Wychodząc z jaru Kryj spostrzegł Niemców zamykających okrążenie wokół znajdujących się nad sadzawką partyzantów. Wrócił biegiem do kąpiących się. Żołnierze próbowali podjąć walkę, lecz większość została zabita seriami z dobrze osadzonych na wzniesieniu stanowisk cekaemów wymierzonych w Polaków. Podczas próby przebicia się przez kordon żandarmerii zginęło 37 partyzantów. Zasadzkę przeżyli strz. Zygmunt Małyk-Maurer „Ciapek”-„Ciapciak”, strz. Tadeusz Kosicki „Duńczyk”, strz. Stanisław Cena „Franuś”, strz. Stefan Biskup „Cichy”, strz. Stanisław Kryj „Marcin” oraz wzięci do niewoli partyzanci: strz. Aleksander Strzałkowski „Poraj”, strz. Leon Onichimowski „Polan”, strz. Ksawery Witkowski „Orzeł” i jeszcze jeden żołnierz pochodzący z Brzostowej [6].

Drugi głos opisujący walkę w Woli Grójeckiej należy oddać uratowanemu z zasadzki strz. Stanisławowi Kryjowi „Marcinowi” zeznającemu w związku z mordem w Woli Grójeckiej w ramach sprawy prowadzonej przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach. Kryj przedstawił odmienną od powyższej wersję okoliczności starcia z oddziałami żandarmerii niemieckiej. Około godziny 16-tej domy, w których kwaterowaliśmy zostały z 3-ch stron otoczone przez przybyłych Niemców. Była to w większości żandarmeria niemiecka. Było tam ponad 200 Niemców. Byli dokładnie poinformowani o liczbie partyzantów, miejscu zakwaterowania itd. Atak Niemców był przeprowadzony niespodziewanie. Ja byłem w tym czasie w zabudowaniach, gdy zostaliśmy otoczeni przez Niemców. My wobec przeważającej siły Niemców, jak również z uwagi na to, aby nie bronić się w zabudowaniach wsi i spowodować jej spalenia i represji wobec ludności postanowiliśmy się przebić. Tego dnia nie było w oddziale dowódcy „Tarzana”. Dowodził nami podchorąży „Czarny”. Przebijając się przez otaczających nas Niemców, biegliśmy w jednym kierunku, przy czym wszyscy z posiadanej broni strzelali do Niemców. Niemcy zajmowali jednak bardzo dogodne pozycje i była ich przeważająca siła. Dowódcy „Czarnemu” udało się niemal przebić przez otaczających Niemców, kiedy dosięgły go kule. (…) Zdołało się przebić jedynie około 9 partyzantów. Niemal wszyscy byli ranni, w tym kilku ciężko rannych. Ja wydostalem się z tego okrążenia z przeciwnego kierunku. Wykorzystałem fakt, że byłem po cywilnemu, miałem lewe dowody. Pozostali partyzanci w mundurach polskich, a częściowo niemieckich, ale z polskim orzełkiem. Jeden z partyzantów miał dostać się do niewoli. Co zrobili z nim Niemcy tego nie wiem. Pozostali partyzanci nawet ci ciężko ranni, aby nie dostać się w ręce Niemców dobijali się z własnej broni. Po tej akcji Niemcy odjechali, pozostawiając na miejscu ciała zabitych partyzantów [7].

Ogółem w zasadzce w Woli Grójeckiej zginęło 37 partyzantów z OP 2 pp Leg. AK. Przeżyło (przedzierając się przez kordon obławy lub dostając się do niewoli) około 9–10 żołnierzy. Przeżyli także oficerowie – „Tarzan”, „Krótki” i „Mruk”, którzy powrócili do Woli Grójeckiej pod koniec walki.

Jak podaje dalej Cezary Chlebowski, „Tarzan” wracając bryczką z Ćmielowa usłyszał odgłosy walki. Wyprzągł konia i na oklep pojechał w kierunku Woli Grójeckiej. Ostrzelał od tyłu oddziały niemieckie i oddalił się po pomoc do sąsiedniej wsi. Nie zdołał nikogo namówić do pomocy. Powrócił do Woli, gdzie od jednego z konających żołnierzy miał usłyszeć, iż Niemcy dostrzeliwując rannych mówili, że otrzymali wiadomość, iż tu kwateruje komunistyczna banda[8].

Po akcji do Woli Grójeckiej przybyli ocaleli partyzanci i prawdopodobnie inni żołnierze OP 2 pp Leg. AK. Ciała zastrzelonych partyzantów przewieziono do Ćmielowa, gdzie na cmentarzu parafialnym złożono we wspólnej mogile.


__________________

Przypisy:
[1] C. Chlebowski, Reportaż z tamtych dni, Warszawa 1986, s. 411.
[2] Materiały zebrane w drodze działań służbowych.

[3] Materiały zebrane w drodze działań służbowych.

[4] Wersja opisywana przez C. Chlebowskiego powstała m.in. na podstawie relacji strz. Leona Onichimowskiego „Polana”, kpt. Leszka Popiela „Antoniewicza”, mjr. cc. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”.
[5] C. Chlebowski, Reportaż…, s. 411–412.
[6] Tamże, s. 412–413. Autor oparł się o relację Leona Onichimowskiego „Polana”: „…ranni i nieopatrzeni partyzanci zostali przez dobę przetrzymywani w więzieniu, a nazajutrz przyprowadzono ich przed kpt. Keniga, który oświadczył im, że zostają wypuszczeni, gdyż podlegają wymianie, w zamian za ujętych przez partyzantów AK Niemców. Uwolnionych, wzajemnie podtrzymujących się czterech rannych żołnierzy przejęli łącznicy i doprowadzili do placówek, gdzie otoczono ich opieką medyczną”.
[7] Materiały zebrane w drodze działań służbowych.
[8] C. Chlebowski, Reportaż…, s. 413.

Przepraszam, że nie podaję wszystkich przypisów. Niestety, ale procedury...