"Solidarność", opozycja i opór społeczny...

"Solidarność", opozycja i opór społeczny w regionie świętokrzyskim 1980-1989 to najnowsza publikacja dr. Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego z Delegatury IPN w Kielcach wydana z okazji 30. rocznicy powołania NSZZ „Solidarność”. Poniżej prezentuję jej krótką recenzję, gdyż jest jak najbardziej związana z Wykusem.

Opracowanie, autorstwa uznanego historyka i badacza dziejów najnowszych, dotyczy najważniejszych wydarzeń związanych, jak głosi tytuł, z opozycją i oporem społecznym na Kielecczyźnie.

Autor opisując procesy społeczne, które zachodziły w lokalnym środowisku wyszedł od przypomnienia najistotniejszych dla historii oporu zrywów narodowych, jakie miały miejsce w regionie w okresie stalinowskim 1945-1956 (konspiracja niepodległościowa) oraz w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych (odmiennego typu opór społeczny).

Omówiony okres stał się podwaliną do powstania Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych „Solidarność”, które Autor opisuje na poziomie regionu świętokrzyskiego, uwzględniając najważniejsze struktury i wydarzenia. Pierwszy rozdział, przedstawiający zarys dziejów „Solidarności” na Kielecczyźnie ukazuje ogrom działań podjętych w latach 1980-1989 przez 320.000 osób zaangażowanych w działalność związkową!

W kolejnym rozdziale Autor, na przykładzie wydarzeń związanych z kieleckim Wzgórzem Zamkowym, przedstawia najważniejsze w regionie wydarzenia, które należy zakwalifikować jako akty czynnego oporu społecznego wobec komunistycznego reżimy. W tym celu cofnął się aż do wydarzeń z XIX w. z okresu przed powstaniem styczniowym; do wydarzeń z 1914 roku i wkroczenia Legionów Piłsudskiego do Kielc oraz do rozbicia więzienia przy ul. Zamkowej nocą z 4 na 5 sierpnia 1945 roku. Wydarzenia te kultywowane były przez pokolenie „Solidarności”, co doprowadziło w latach osiemdziesiątych XX w. do kolejnych ważnych dla historii miasta i regionu zajść w pobliżu kieleckiej katedry.

Ostatni rozdział traktujący o działalności „Solidarności” w regionie świętokrzyskim przenosi nas na Wykus. Uroczysko już od czasów powstania styczniowego związane było z walką o Niepodległość. W okresie II wojny światowej było areną walk z okupantem hitlerowskim, a od 1957 roku stało się (po poświęceniu kapliczki Matki Boskiej Bolesnej) miejscem spotkań weteranów Armii Krajowej. Młode pokolenie opozycjonistów, poszukujące wzorów do naśladowania, trafiło na Wykus na początku lat osiemdziesiątych. Wspólne uroczystości religijne były czasem niezależności i „wolnej Polski” w środku lasów siekierzyńskich.

Apogeum współpracy opozycji demokratycznej z ruchem kombatanckim przypadł na rok 1988, kiedy to doszło do uroczystości pogrzebowych mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. Na to ważne dla akowców wydarzenie ściągnęło kilkanaście tysięcy ludzi, w tym duża liczba środowisk „Solidarności”, „Solidarności Walczącej”, Konfederacji Polski Niepodległej, Niezależnego Zrzeszenia Studentów oraz najmłodszego pokolenia opozycyjnego – niezależnego Ruchu Harcerskiego. Harcerze nawiązujący do tradycji II Rzeczypospolitej stali się głównymi spadkobiercami idei przekazywanej na Wykusie przez żołnierzy „Ponurego” i „Nurta”.

O wszystkich wydarzeniach związanych z oporem społecznym i działalnością NSZZ „Solidarność” w regionie świętokrzyskim nie sposób opisać w krótkiej recenzji. Autor szczegółowo opisał działalność zaangażowanych osób, struktury, najważniejsze wydarzenia (często nieznane szerokiemu gronu odbiorców). Książka opatrzona jest interesującą ikonografią pochodzącą ze zbiorów prywatnych jak i z archiwum Delegatury IPN w Kielcach, w którym przechowywane są materiały operacyjne Służby Bezpieczeństwa.

Broszura dostępna jest bezpłatnie w siedzibie Delegatury IPN w Kielcach (Al. Na Stadion 1) lub podczas imprez i uroczystości, w których biorą udział pracownicy IPN (m.in. wszystkie zbliżające się wydarzenia związane z 100. rocznicą urodzin mjr. „Dzika”).

____________________________
Źródło:
R. Śmietanka-Kruszelnicki, "Solidarność", opozycja i opór społeczny w regionie świętokrzyskim 1980-1989, wyd. I, Kielce 2010, nakład 2000 egz.