Józef Staszauer – agent niemiecki o wielu twarzach

8 października 1943 r. w słynnej akcji w barze „Za kotarą” zlikwidowany został Józef Staszauer ps. „Aston”, agent niemiecki w Komendzie Głównej Armii Krajowej. Odpowiedzialny był m.in. za aresztowanie przez gestapo oficera AK por. Wojciecha Liliensterna „Wiktora” oraz śmierć kilku innych żołnierzy podziemia. W literaturze przedmiotu znaleźć można informacje, że Staszauer był synem bogatych żydowskich kupców lub fabrykantów z Łodzi, a przed wojną dosłużył się stopnia podporucznika wojsk łączności. Co innego wynika z materiałów, do których dotarłem podczas pracy nad książką pt. „AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej”.

Józef Staszauer (ur. 29 kwietnia 1908 r.) rzeczywiście był Żydem, ale pochodzącym z rodziny łódzkiego nauczyciela muzyki. Co do kariery w Wojsku Polskim, to podczas komisji wojskowej otrzymał kat. „C” i został zaliczony do pospolitego ruszenia. Ponadto jak ustaliłem, przed wojną studiował prawo, prowadził kilka lokali rozrywkowych w Łodzi i na Wybrzeżu, gdzie co ciekawe wszedł w spółkę z późniejszym dowódcą jednego ze zgrupowań powstańczych AK. Według niepotwierdzonych relacji jego żony Eugenii Heleny (z domu Loroch) w latach 30-tych małżonkowie współpracowali z polskim wywiadem wojskowym w Gdańsku i Bydgoszczy, a nawet przyczynili się do wykrycia niemieckiego szpiega.

Podczas wojny Staszauer, mimo swego pochodzenia, prowadził ożywioną działalność gospodarczą, w tym warszawski bar „Za kotarą”. Często podróżował na trasie Warszawa – Łódź – Warszawa, przewożąc członków podziemia w obu kierunkach. Co istotniejsze, konfrontując publikacje dotyczące akcji „Dorsze”, której celem była pomoc polskiego podziemia dla alianckich żołnierzy zbiegłych z niemieckich obozów jenieckich oraz materiały kontrwywiadu AK zebrane w sprawie Staszauera, można wysnuć zaskakujące wnioski. Józef mógł być odpowiedzialny za wpadkę kilkunastu członków konspiracji z Poznania i Łodzi, którzy głową przypłacili pomaganie alianckim uciekinierom.

8 października 1943 r. Staszauerowie zostali zlikwidowani przez żołnierzy oddziału bojowego Kontrwywiadu KG AK „993/W” podczas akcji w barze „Za kotarą”. Spacerując po Starych Powązkach można natknąć się na ich grób, na którym widnieje fałszywe nazwisko Dalder. Więcej nowych ustaleń na temat Staszauera oraz kilku innych agentów niemieckich znajdziecie Państwo w mojej książce, która w sprzedaży pojawi się 16 października br. Oficjalna premiera 25 października.