Konecki Wrzesień 2020

Pandemia Covid-19 odciska piętno na kolejnych uroczystościach związanych ze Środowiskiem Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt". Na stronie Urzędu Miasta i Gminy Końskie jeszcze nie ma oficjalnego zaproszenia, ale Czytelnicy bloga już dali mi znać, że zaproszenia zostały rozesłane. Przekazuję zatem program obchodów "Koneckiego Września" 2020. Szczegóły w rozwinięciu posta. Do zobaczenia w Końskich!

Uprzedzając komentarze o skromnym programie, chciałbym wykorzystać ten fakt do rzucenia Wam wyzwania. Jeżeli dotrzecie w ten weekend do Końskich, serdecznie zachęcam do wyruszenia na szlak pomników poświęconych żołnierzom Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury". Mini-przewodnik Tropami żołnierzy "Ponurego" z mapą i danymi GPS miejsc pamięci można pobrać tutaj. Nie zapomnijcie przy okazji o workach na śmieci, szczotkach, grabkach, by odwiedzony przez Was pomnik został przy okazji uporządkowany. Dbajmy wspólnie o naszą historię!

Pamiętam ten straszny dzień. Niemieckie represje na wsi polskiej w latach 1939-1940

W przeddzień obchodów 77. rocznicy pacyfikacji Michniowa (12-13 lipca 1943 r.) i Dnia Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej zapraszam do Michniowa, gdzie 12 lipca 2020 r. premierę będzie miała wystawa pt. Pamiętam ten straszny dzień. Niemieckie represje na wsi polskiej w latach 1939-1940. Autorką ekspozycji jest dr Katarzyna Jedynak z Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowe.
  

O wystawie mówi jej autorka: "1 września 1939 r. wojska niemieckie przekroczyły granicę Polski. Dzień wkroczenia oddziałów niemieckich do polskich miast i wsi przez wielu świadków zapamiętany został jako najstraszniejszy w ich życiu. Wiązała się z nim trauma zbrodni, których dopuścili się Niemcy. Należały do nich bombardowania niebronionych miast (np. Wieluń) i wsi (Kamieńsk, Sulejów, Frampol), ostrzeliwania uchodźców na drogach (np. w pobliżu wsi Kluki), aresztowania i brutalne przesłuchania, szykany, egzekucje (np. Parzymiechy, Torzeniec, Podzamcze) i wywózki.

Ojcowska przyjaźń Zygmunta Kiepasa "Krzyka" i Sergiusza Paplińskiego "Kawki"

Sergiusz Papliński
w dzieciństwie

Wielu z nas – potomków żołnierzy Armii Krajowej, którzy walczyli w oddziale Antoniego Hedy „Szarego” i Zygmunta Kiepasa „Krzyka” – rozmawiając dziś z Sergiuszem Paplińskim „Kawką” zwykle słyszy od Niego słowa: „Ooooo miałeś przodka w naszym oddziale! To My jesteśmy rodzinka!”. O niektórych ze swoich dowódców i przełożonych z partyzantki zwykł mawiać: „Był moim przyjacielem, był dla mnie jak Ojciec”. Pomimo tego, iż Sergiusz w dzieciństwie stracił swojego tatę, to dziś śmiało może powiedzieć, że ojcowską troską obdarzyło go wielu, m.in. Antoni Heda „Szary”, Zygmunt Kiepas „Krzyk”, Ludwik Wiechuła „Jeleń”, Franciszek Sławiński „Szczodry”. 

      

Sergiusz Papliński „Kawka” urodził się 9 września 1927 r. w Radomiu. Podczas II wojny światowej był konspiratorem i partyzantem w szeregach AK, a po wojnie – więźniem radomskiego aresztu, żołnierzem Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Został emigrantem, spadochroniarzem, a także artystą malarzem. Obecnie jest ostatnim żyjącym „żołnierzem wyklętym” w Wielkiej Brytanii.

Pozdrówcie... ukochaną Warszawę?

Por. Jan Piwnik "Ponury"
(zbiory Kwatery mjr. "Ponurego"
w Janowicach)

W czerwcu 1944 r. por. Jan Piwnik "Ponury", dowodzący wówczas Zgrupowaniem AK "Zachód" (przekształconym z VII batalionu 77 Pułku Piechoty AK), rozpoczął realizację operacji krypt. „Burza” na podległym mu terenie w Okręgu Nowogródzkim AK. Pierwsze akcje polegały na rozbijaniu niemieckich Stützpunktów - silnie uzbrojonych strażnic granicznych.

  

W dniu 8 czerwca rozbito jeden z takich obiektów w Jachnowiczach, natomiast 16 czerwca  1944 r. zaplanowano atak na punkt oporu w miejscowości Bohdany nieopodal Jewłaszy. Główne natarcie miała przeprowadzić 2 kompania, a pozostałe pododdziały miały ubezpieczać kierunki potencjalnego zagrożenia ze strony odwodów niemieckich.

Pogrzeb mjr. "Nurta" z perspektywy 26 lat

Harcerze z 22 TDH
(fot. Iwona Gorol)

26 lat temu, 11 czerwca 1994 r. u stóp kapliczki Matki Bożej Bolesnej na Wykusie spoczęły prochy mjr. cc. Eugeniusza Kaszyńskiego "Nurta". Jego ostatnią wolą było powrócić do niepodległej Polski i zostać pochowanym na Wykusie, w miejscu partyzanckich spotkań.

  

Wspominając to ważne dla Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt" wydarzenie, oddajmy głos młodszym uczestnikom uroczystości pogrzebowych. Wszak to kombatanci już w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XX w. zwrócili się do najmłodszych - do harcerzy, by to oni przejęli pałeczkę w sztafecie pokoleń. I tak zostało. 

  

Zapoznajmy się zatem ze wspomnieniami druhny Iwony Gorol, wówczas drużynowej 22 Turystycznej Drużyny Harcerskiej w Modliborzycach.

Dziennik "Staszka" w pdf

Rok temu tradycyjną premierę miały przygotowane przeze mnie do druku wspomnienia pt. Dziennik „Staszka”. Zapiski st. strz. z cenz. Stanisława Wolffa, żołnierza Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” (15 czerwca – 11 października 1943 r.), wstęp i opracowanie Marek Jedynak, Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Narodowe w Kielcach, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach, Kielce-Warszawa 2019.

   

Dziennik „Staszka” to autentyczny zapis wydarzeń z okresu kilku miesięcy (od czerwca do października 1943 r.) służby młodego człowieka w szeregach Armii Krajowej, w owianych sławą Zgrupowaniach Partyzanckich AK „Ponury”. Dwa zeszyty zapisków odnalezione zostały przez Niemców w plecaku Autora, poległego 14 października 1943 r. Przetłumaczone na język niemiecki, przetrwały II wojnę światową. Odnalezione po latach i ponownie przetłumaczone na język polski, w niezwykły i dotychczas nieznany sposób ukazują szlak bojowy oddziałów Armii Krajowej w Górach Świętokrzyskich.

Prymas Stefan Wyszyński i jego związki z Armią Krajową

Po raz kolejny pandemia odciska piętno na nauce. Pisząc artykuł nie spodziewałem się, że nie dojdzie do planowanej na początek czerwca beatyfikacji Prymasa Polski ks. kard. Stefana Wyszyńskiego. Uroczystość odłożona została na "po pandemii". Bez zmian w planach wydawniczych Instytutu Pamięci Narodowej bez zmian ukazał się jednak "Biuletyn IPN" w całości poświęcony sylwetce "Prymasa Tysiąclecia".

  

W czerwcowym numerze "Biuletynu IPN" znalazł się także mój artykuł poświęcony związkom ks. kard. Stefana Wyszyńskiego z Armią Krajową i ruchem kombatanckim, który rozwinął się pod Jego skrzydłami w latach siedemdziesiątych XX w.

Czasopismo dostępne jest w niemal każdej placówce Poczty Polskiej oraz w salonach sieci EMPiK. Gorąco zachęcam do lektury.

Wokół Wykusu na YouTube

Już w najbliższą sobotę wielu Czytelników bloga Wokół Wykusu spotka się na Wykusie w sercu Puszczy Świętokrzyskiej. W tym roku oficjalne uroczystości odbędą się 12-13 września 2020 r. (więcej informacji i program tutaj).

  

Niecodzienny program obchodów czerwcowych, wymuszony pandemią Covid-19, pozwala na spokojny przyjazd na Wykus. Skłania także do dłuższych spacerów i odwiedzin miejsc pamięci w Lasach Siekierzyńskich. Wychodząc naprzeciw tej propozycji, dodatkowo zapraszam do zapoznania się z historią tamtejszych wojennych mogił.

  

Na kanale Wokół Wykusu na YouTube przedstawiam pierwsze sześć odcinków z cyklu "Śladami walk Armii Krajowej". W kolejnych podcastach opowiadam o pomnikach i losach żołnierzy Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury" oraz oddziału ochrony radiostacji ppor. Jana Kosińskiego "Inspektora Jacka". 

Gazeta wykusowa po raz 25

W czerwcu 1996 r. po raz pierwszy ukazała się jednodniówka "Wykus". Od tamtej pory wykusowa gazeta nieprzerwanie towarzyszy nam podczas uroczystości w kolejne rocznice śmierci płk. cc. Jana Piwnika "Ponurego" na Wykusie i w Wąchocku.

  

Od początku na łamach jednodniówki można było przeczytać o wydarzeniach i ludziach związanych ze Środowiskiem Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt". Z biegiem lat ubywało weteranów. Pozostaje jednak stałe, szerokie grono sympatyków historii Armii Krajowej i ruchu kombatanckiego. Naturalnie także profil gazety w pewnym stopniu uległ modyfikacji. 

Bez względu jednak na numer gazety, zawsze tworzyli ją uczestnicy wykusowych spotkań - my wszyscy, którzy na Wykus przybywamy od lat. I to jest w tym wszystkim najciekawsze, najlepsze! Do tego dołożyć trzeba redakcję, której stałym filarem od początku jest tandem hm. Roman Wróbel (historyk) oraz phm. Miłosz Trukawka (właściciel znakomitego wydawnictwa Impresje.net). W ostatnich latach ich pracę uzupełniają sekretarz redakcji dr Marek Jedynak (historyk), a pieczę korektorską nad całością pełni Katarzyna Ślusarz (filolog polski). 

I w tym miejscu należy serdecznie podziękować i wymienić "kilka" nazwisk osób, które wspierały swoimi działaniami i swoimi artykułami gazetę "Wykus" przez ćwierć wieku. Oto Oni/Wy/Autorzy:

Zmarł ks. Czesław Wala

Ks. Czesław Wala
(fot. Piotr Życieński, IPN)

Odchodzą od nas kolejni świadkowie. Jak podał  serwis Instytutu Pamięci Narodowej, "31 maja 2020 r. w Rudniku nad Sanem zmarł w wieku 84 lat ks. infułat Czesław Wala, twórca i budowniczy sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie-Godowie. W 2009 r. uhonorowany przez IPN nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej, przyznawaną za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989". 

Wspominając śp. ks. Czesława Walę należy dodać, że był również wielkim orędownikiem działalności Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt". Jego współpraca ze środowiskiem zaczęła się już, gdy pełnił posługę wikariusza w parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krynkach.

  

80. rocznica śmierci mjr. "Hubala"

Major Henryk Dobrzański "Hubal" - legendarny dowódca na Kielecczyźnie, znakomity kawalerzysta i sportowiec, wytrwały żołnierz, bohater konspiracji powrześniowej lat 1939-1940, "Szalony Major", jak z uznaniem nazywali go Niemcy - poległ w walce 30 kwietnia 1940 r. Dzisiaj przypada 80. rocznica tych tragicznych wydarzeń.

  

Działalność Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego była nie do zaakceptowania przez niemieckiego okupanta. "Szalony Major" operował stosunkowo niedaleko od Spały, gdzie ulokowane zostało Dowództwo Okręgu Wojskowego w Generalnym Gubernatorstwie (Wehrkreiskommando in Generalgouvernement). Od lutego 1940 r. miejscowości w rejonie działalności oddziału (m.in. Jaśkowice, Marysin, Opoczno, Studzianna) stały się miejscem łapanek i wywózki mieszkańców na przymusowe roboty do III Rzeszy bądź zsyłkę do obozów koncentracyjnych.

Rocznica śmierci mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego "Nurta"

Na emigracji politycznej w Londynie 24 marca 1976 r., w wieku 67 lat, zmarł cichociemny mjr Eugeniusz Gedymin Kaszyński "Nurt", "Mur", "Zygmunt", ostatni dowódca Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury" i ostatni dowódca 2 Pułku Piechoty Legionów AK. 

   

Pochowany został 2 kwietnia 1976 r. na Cmentarzu Gunnersbury w zachodniej dzielnicy Londynu – Ealing. Informacje o jego śmierci w krótkim czasie dotarły do Polski. Kombatanci skupieni wokół Wykusu w kościołach w całym kraju zamówili Msze święte za duszę swego dowódcy.

Po grobach bohaterów?

Pomnik Partyzantom na cmentarzu parafialnym w Końskich jest mi bliski od najmłodszych lat. Dorastałem patrząc na monument przedstawiający mężczyznę z orłem na ramieniu. Jako młody harcerz pełniłem przy nim także warty honorowe. Zawsze, gdy tam jestem, zapalam światło dla chłopców od "Robota".

   

O okolicznościach powstania pomnika dłuta prof. Wojciecha Aleksandra Durka pisałem na blogu Wokół Wykusu już w 2010 oraz w 2013 roku. Polecam gorąco te dwa artykuły zanim zaczną Państwo czytać dalej poniższy wpis. Wydawało się bowiem, że wszystko już zostało o pomniku powiedziane...

"Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939-1946" i... "Magik"

Z komiksem "Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1946" jestem za pan brat od dłuższego czasu. Wszystkie zeszyty pochłaniam razem z synem, analizując każdy obrazek i każdy szczegół. Przez losy Antka Srebrnego i całej rodziny Srebrnych oraz ich znajomych mój młody obywatel poznaje losy Polaków podczas II wojny światowej na wszystkich frontach, we wszystkich możliwych konfiguracjach, w najważniejszych bitwach i przełomowych momentach. 

Jest humorystycznie, ale i poważnie, kiedy trzeba. Wartka akcja trzyma w napięciu. Są nagłe zwroty akcji. Ale są też didaskalia, które osobom nieobeznanym mocno z tematem pomagają przebrnąć przez zawiłą polską historię. 

Dzisiaj w syna i moje ręce trafił zeszyt 10 "Przemarsz przez piekło 1944 r.". Jego bohaterkami są siostra i mama Antka Srebrnego, które trafiły z Kresów do okupowanej Warszawy. "Obydwie włączyły się do konspiracji niepodległościowej. Zwieńczeniem ich aktywności na tym polu był udział w powstaniu warszawskim".

10 lat bloga Wokół Wykusu

Chciałbym pochwalić się Państwu, że dzisiaj mija dziesięć lat odkąd założyłem bloga Wokół Wykusu. To już dekada odkąd jestem obecny w Internecie. Moim celem było i jest przekazywanie rzetelnej wiedzy o ludziach, którzy tworzyli Polskie Państwo Podziemne i walczyli o naszą wolność i niepodległość.

  

Jubileusz skłania do podsumowań. W kilku zdaniach zatem przedstawię to, co składało się na bloga przez te lata. Przede wszystkim byli to ludzie, którzy przez część dekady współtworzyli ze mną Wokół Wykusu. Swoje artykuły publikowali tutaj przede wszystkim Wojciech Königsberg (przez wiele lat współtworzący ze mną tę przestrzeń Internetu) oraz Anna Jończyk (Cholewa), Aleksandra Lubczyńska, Mariusz Gruszczyński "Gruszka", Sławomir Maszewski i Marek Pietruszka.

Bieg Pamięci Żołnierzy Wyklętych "Tropem Wilczym" w Skarżysku-Kamiennej

Blog Wokół Wykusu został partnerem lokalnym VIII edycji Biegu Pamięci Żołnierzy Wyklętych "Tropem Wilczym" w Skarżysku-Kamiennej 1 marca 2020 r.

  

Z wielką przyjemnością zapraszam zatem do udziału w biegu patriotycznym! Będzie to okazja do upamiętnienia bohaterów czasów powojennych i jednocześnie spędzenia czasu w gronie rodzinnym i wśród przyjaciół. Na uczestników czekać będą trasy przełajowe o długości 1963 m oraz 6 km w malowniczej i historycznej okolicy osiedla Bór.

Ukazała się biografia mjr. "Nurta"

W 2013 r. w serii "Dowódcy" ukazała się biografia płk. cc. Jana Piwnika "Ponurego". Siedem lat później do rąk Czytelników oddajemy kolejny tom, który z całą pewnością ucieszy żołnierzy 10 Świętokrzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej, ale i wszystkich sympatyków i rodziny weteranów ze Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt".

  

W Państwa ręce już niedługo przekazana zostanie nasza najnowsza publikacja: Marek Jedynak, Renata Ściślewska-Skrobisz, Major Eugeniusz Gedymin Kaszyński "Nurt", "Mur", "Zygmunt" (1909-1976), Warszawa 2019, wydana nakładem Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Dzisiaj książki przyjechały z wydawnictwa. Są pachnące farbą drukarską i czekają na zorganizowanie spotkania autorskiego. O szczegółach, terminie spotkania i sposobie dystrybucji na pewno Państwa poinformuję na blogu. Proszę uważnie śledzić wpisy. Niebawem też będzie kolejny konkurs, w którym na pewno biografia "Nurta" będzie nagrodą.

Jubileuszowy 25. numer jednodniówki "Wykus" (nabór artykułów)

Nadszedł już czas, by jak co roku zaprosić Państwa do współtworzenia wyjątkowego czasopisma. Wyjątkowego, bo ukazującego się już ćwierć wieku! Jubileuszowy 25. numer jednodniówki "Wykus" oddamy w ręce uczestników uroczystości kombatanckich Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt" już w dniach 13-14 czerwca 2020 r. na Wykusie.

Mogą Państwo współtworzyć ten numer i pozostawić swój pisemny ślad w historii środowiska jednego z najstarszych środowisk weteranów Armii Krajowej w Polsce.

Stali bywalcy uroczystości tytuł "Wykus" znają doskonale. Od 1996 r. weterani AK oraz Ich spadkobiercy na łamach gazety przybliżają dzieje Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury", I batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów AK, Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt" oraz szeroko pojętego ruchu kombatanckiego i dziejów II wojny światowej.

Od lat uczestnicy partyzanckich uroczystości współtworzą nasze wydawnictwo. Dlatego także i w tym roku mam przyjemność i zaszczyt zaprosić Państwa do nadsyłania artykułów do gazety "Wykus".

Sztandar Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"

Chorągwie i sztandary w polskiej tradycji wojskowej sięgają okresu średniowiecza. Na przestrzeni wieków pełniły różnego rodzaju funkcje – od znaku rozpoznawczego na polu walki do honorowego symbolu oddziału, który swój charakter przybrał w XVIII w. i w tej postaci trwa do dziś. W kulturze i obyczajowości wojskowej stały się jednym z najważniejszych wyróżników i wyrazem uczuć patriotycznych. 

   

Symbole te od samego początku były obiektem największej dbałości i poświęcenia ze strony żołnierzy. Chorągwie z Orłem Białym towarzyszyły Polakom walczącym o niepodległość na wszystkich frontach nowożytnych wojen. Także po 1918 r. odradzająca się Rzeczpospolita a z nią Wojsko Polskie czerpały z tradycji przyjmowania sztandarów przez poszczególne formacje liniowe oraz szkoły oficerskie i podoficerskie. Dekret Prezydenta RP o znakach wojska i marynarki wojennej z 1937 r. stwierdzał, że „sztandar jest widomym znakiem uosabiającym Państwo Polskie; jest symbolem najwyższych wartości ducha i ciała, których Polska wymaga od swych żołnierzy”. 

Zwycięstwo będzie Twoją nagrodą - wystawa

Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Radomiu, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Muzeum Regionalne w Iłży oraz Izba Tradycji Hufca ZHP Radom-Miasto mają zaszczyt zaprosić na otwarcie wystawy pt. Zwycięstwo będzie Twoją nagrodą... Polskie Państwo Podziemne w regionie radomskim w latach 1939-1945. 

Otwarcie wystawy: 22 stycznia 2020 r. o godz. 14.30 na Przystanku Wolność Hufca ZHP Radom-Miasto, Radom, Rynek 1.

W imieniu organizatorów oraz własnym (jako recenzenta tej wystawy) serdecznie zapraszam! Do zobaczenia w Radomiu!

Mjr Marian Jan Świderski "Dąb", "Ryś", "Dzik"

Dzisiaj mija 21. rocznica śmierci jednego z najważniejszych działaczy i wieloletniego seniora Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt" - mjr. rez. piech. Mariana Jana Świderskiego ps. „Dąb”, „Ryś”, „Dzik”. Nie było mi dane poznać Go osobiście, ale miałem możliwość przestudiowania dokładnie Jego spuścizny kombatanckiej, Jego kronik prowadzonych z działalności Środowiska. Jako główny czynnik spajający weteranów w Górach Świętokrzyskich pozostawił dla nas nie tylko liczne pomniki, tablice pamiątkowe czy czerwcowe uroczystości na Wykusie. Pozostawił dla nas kolejny fragment testamentu Polskiego Państwa Podziemnego, o którego realizację należy dbać zawsze i wszędzie.