Żydzi w oddziałach Armii Krajowej (2) - Izrael Czyżyk "Adam"

Skończyłem niedawno opracowanie dotyczące służby osób narodowości żydowskiej w oddziałach partyzanckich Armii Krajowej. Gdy tylko ukaże się, na pewno poinformuję na blogu. Temat niezwykle trudny i żmudny. Pomimo długotrwałych poszukiwań, wyniki kwerendy rozczarowały mnie. O niektórych Żydach z AK udało się odnaleźć jedynie informacje, które potwierdzały wyłącznie, że byli, że służyli. Historia i dokumenty o ich dalszych losach milczą.

 

Mimo wszystko należy poszukiwać i opisywać takie przypadki. Należy upowszechniać zweryfikowane informacje, które pokazują, że podczas niemieckiej okupacji możliwa była koegzystencja Żydów i Polaków. Niech te opracowania (rzetelnie przygotowane) będą przeciwwagą dla coraz częściej prezentowanych prac nie-historyków, którzy nadinterpretują, bądź piszą po prostu pod tezę, byle tylko wykazać antysemickość narodu polskiego.

Kontynuując rozpoczęty już cykl "Żydzi w oddziałach Armii Krajowej", tym razem przedstawiam sylwetkę plut. Izraela Czyżyka „Adama” vel „Adama Jemiołę”, vel „Stefana Salwowskiego”.

 

Urodził się w 1908 r. w Warszawie w rodzinie Szlamy i Łaji. Ukończył siedem klas szkoły powszechnej i kursy dokształcające. Był z zawodu krawcem. Był żonaty. Należał do Żydowskiego Związku Robotniczego „Bund”. Wiadomo również, że do 1939 r. mieszkał w Warszawie.
   
Po wybuchu II wojny światowej przedostał się na wschodnie tereny Polski. W latach 1939–1941 mieszkał we Lwowie znajdującym się pod okupacją sowiecką. Dalej trudnił się krawiectwem . Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej z obawy przez aresztowaniem przez Niemców opuścił Lwów. Nic nie wiadomo na temat jego żony.

Dotarł na Kielecczyznę, gdzie 3 marca 1943 r. dołączył do oddziału Gwardii Ludowej im. Ziemi Kieleckiej pod dowództwem ppor. Ignacego Robba (Rosenfarba) „Narbutta” (również Żyda). Przydzielony został do 1 drużyny plutonu kpr. pchor. Władysława Wasilewskiego „Oseta”.

  

Po rozbiciu oddziałów GL pod Zalezianką 15 maja 1943 r., w czerwcu 1943 r. przeszedł wraz z całym plutonem „Oseta” do Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Oddział został włączony jako 1 pluton do III Zgrupowania pod dowództwem ppor. Stanisława Pałaca „Mariańskiego”. Izrael Czyżyk przeszedł cały szlak bojowy Zgrupowań. Zimę 1943/44 spędził ze skadrowanym oddziałem na melinach w rejonie Opatowa.

  

Wiosną 1944 r. Zgrupowania zostały przeformowane w Oddział Partyzancki 2 Pułku Piechoty Legionów AK. W pierwszych dniach sierpnia ponownie oddział przekształcony został w I batalion tegoż pułku. Izrael Czyżyk podczas akcji „Burza” pełnił funkcję dowódcy sekcji ciężkiej broni maszynowej w 4 plutonie broni ciężkiej 1 kompanii I batalionu 2 pp Leg. AK. Jego sekcja obsługiwała polskiej produkcji ciężki karabin maszynowy wz. 30. Wojnę w szeregach AK zakończył w stopniu plutonowego.
   

Po rozwiązaniu AK powrócił do Warszawy. W 1945 r. został członkiem Prezydium Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Warszawie. Równocześnie pracował na stanowisku kierownika Wydziału Produktywizacji Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Ponownie został członkiem Żydowskiego Związku Robotniczego „Bund”. Należał także do Związku Partyzantów Żydów w Polsce (żydowskiej organizacji kombatanckiej). W 1947 r. był szefem Wydziału Finansowego Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Warszawie. Za wojenną służbę otrzymał Krzyż Partyzancki.

  

I na tym informacje o jego losach urywają się. Najprawdopodobniej po wydarzeniach Marca 1968 r. wyemigrował do Australii.

Gdyby ktoś z Państwa był w stanie uzupełnić biogram Izraela Czyżyka lub przekazać informacje o innych Żydach w AK, proszę o kontakt e-mail.

dr Marek Jedynak