Andrzej Kasten "Zulejka"

Niedawno na popularnym portalu społecznościowym miałem przyjemność oglądać ślubne fotografie kolegi "Magistra" z Warszawy. Jakież było moje zdziwienie, gdy wśród nich zobaczyłem niecodzienny pomysł na fotografię z zaaranżowaniem stołecznych pomników. Na fotografii poniżej "Magister" przybija "piątkę" Kościuszkowcowi ;)

Ciekawa kompozycja, prawda? Być może zaśmiałbym się tylko z pomysłu i zamknął zakładkę, gdyby nie fakt, że mam przyjemność znać autora tego pomnika. Jest nim Andrzej Jerzy Kasten ps. "Zulejka", żołnierz Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury".

Jest synem Karola i Janiny z d. Mączyńska, ur. się 20 sierpnia 1923 r. w Warszawie. Ojciec był księgowym, a następnie woźnicą w firmie „E. Wedel”. W 1936 r. ukończył Szkołę Powszechną im. Mikołaja Reja w Warszawie, a następnie rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Tadeusza Reytana. We wrześniu 1939 r. był uczniem IV klasy gimnazjum. Naukę przerwał w listopadzie 1939 r.

W okresie od czerwca do października 1940 r. pracował w Radzie Głównej Opiekuńczej (lub Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej) przy organizowaniu półkolonii dla dzieci. Tam też wstąpił do konspiracji. W październiku 1940 r. rozpoczął edukację na Kursie Przygotowawczym do Szkół Zawodowych II stopnia, którą ukończył w lutym 1942 r. Od kwietnia do września tego roku pracował w firmie budowlanej Pronaszko S.A. jako praktykant budowlany (pomocnik murarski). We wrześniu 1942 r. rozpoczął naukę w Szkole Budownictwa Lądowego i Wodnego przy ul. Koszykowej w Warszawie. Naukę przerwał w marcu 1943 r. Od marca do czerwca 1943 r. pracował w fabryce pasty do obuwia „Olza” przy ul. Siennej.

Wiosną 1943 r., jak powiedział mi w rozmowie "Zulejka", został spoliczkowany przez przypadkowego Niemca i nazwany „polnische Schweine”. W obawie dalszych konsekwencji, czy aresztowania opuścił Warszawę.

25 czerwca 1943 r. znalazł się w oddziale partyzanckim wachm. Tomasza Wójcika „Tarzana” operującym w okolicach Zawichostu. Przyjął pseudonim „Zulejka”. Z końcem sierpnia 1943 r. oddział dołączył do Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Z grupą żołnierzy tzw. "kawalerii spieszonej" (piechoty) został wyłączony z konnicy i przeszedł do drużyny ppor. Józefa Kempińskiego "Krótkiego" w I Zgrupowaniu "Nurta".

mjr "Ponury", Wąchock 1984 r.

Pod koniec września "Zulejka" i około 20 innych żołnierzy „Tarzana” opuściło Zgrupowania z powodu złych warunków bytowych. Powrócili w rejon Zawichostu. Po przeprawieniu się przez Wisłę, dołączył do oddziału Narodowych Sił Zbrojnych por./rtm. NSZ Leonarda Zub-Zdanowicza „Zęba”, operującego na terenie Lubelszczyzny. W oddziale NSZ przebywał do lipca 1944 r. Pełnił funkcję pisarza oddziału.

W połowie sierpnia 1944 r. zmobilizowany został do "ludowego" Wojska Polskiego. Skierowany został do I Oficerskiej Szkoły Artylerii w Chełmie Lubelskim. Po promocji przydzielony został do „aparatu polityczno-wychowawczego”. Po ukończeniu szkoły przez pewien czas był zastępcą dowódcy baterii we wspomnianej szkole. Następnie pełnił służbę w 15 Dywizji Piechoty oraz jako słuchacz w Wyższej Oficerskiej Szkole Polityczno-Wychowawczej Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. Ostatni przydział miał do Komendy Głównej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. Zdemobilizowany został 7 lutego 1950 r. w stopniu kapitana.

Walerian Łukasiński,
Warszawa

Omijając perypetie życiowe, przez które przeszła większość akowców w okresie stalinowskim, warto przyjrzeć się ścieżce rozwoju artystycznego "Zulejki". W październiku 1951 r. rozpoczął studia na Wydziale Rzeźby Warszawskiej Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie. Zapisał się do Związku Studentów Polskich. Dyplom obronił jednak dopiero w 1957 r. na wydziale rzeźby w pracowni prof. F. Strynkiewicza. W 1958 r. został członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków.

Do dnia dzisiejszego zajmuje się rzeźbą, medalierstwem, rysunkiem, ceramiką. Do ważniejszych realizacji Andrzeja Kastena "Zulejki" możemy zaliczyć:

• portret Kopernika (własność MSZ),
• pomnik Kościuszkowców (Warszawa Praga Północ),
• pomnik Waleriana Łukasińskiego (Warszawa),
• figura św. Franciszka (Warszawa),
• pomnik mjr. Jana Piwnika „Ponurego” (Wąchock 1984 r.)
• pomnik Żołnierzy Armii Krajowej (Oleszno),
• pomnik Podziemnego Państwa Polskiego (Wąchock 1989 r.),
• płyta nagrobna mjr. „Ponurego” (Wąchock),
• płyta nagrobna mjr. „Nurta” (Oleszno i Wykus).

Oprócz pomników, "Zulejka" ma na swoim koncie także medale pamiątkowe, których tematem są m.in.:

• rocznica Powstania Warszawskiego
• gen. Stefan Rowecki „Grot”,
• mjr Eugeniusz Kaszyński „Nurt”,
• 40 lat kapliczki na Wykusie.

Za wielki bezinteresowny wkład w projekt i budowę pomnika mjr. "Ponurego" 28 października 1984 r. Andrzej Kasten „Zulejka” otrzymał od Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt" oryginalną przedwojenną szablę oficerską „ludwikówkę” z wygrawerowanym tekstem podziękowań. Wręczenia dokonali Marian Świderski „Dzik” i Tomasz Waga „Szort”. „Zulejka” otrzymał również dyplom nadany przez Radę Starszych Środowiska.

Do dziś dnia Andrzej Kasten mieszka i pracuje twórczo w stolicy. Można go także spotkać na partyzanckich koncentracjach na Wykusie i w Wąchocku, co roku w połowie czerwca - w rocznicę śmierci mjr. "Ponurego".

_________________________

Dziękuję serdecznie koledze "Magistrowi" za udostępnienie fotografii z Kościuszkowcem.

Foto pomnika Waleriana Łukasińskiego pochodzi z Wikipedii.

Foto pomnika mjr. "Ponurego" jest mojego autorstwa.